Dobre praktyki a polskie prawo
W polskim prawie mamy jedynie ogólne zasady bezpieczeństwa pracy na wysokości. W tej sytuacji należy przygotować ocenę ryzyka zawodowego do stanowiska. Tym samym określimy rodzaje zagrożeń występujących na stanowisku pracy, w tym przypadku arborysty, i dobierzemy odpowiednie techniki pracy tak, aby zminimalizować ryzyko wypadku. Osoby pracujące na wysokości muszą być odpowiednio przeszkolone z zakresu użytkowania sprzętu oraz mieć niezbędne badania wykonane przez lekarza medycyny pracy.
Systemy asekuracji
Na początek trzeba uporządkować kilka pojęć związanych z różnymi technikami dostępu linowego podczas pracy w koronach drzew. System podwójnej liny – dawniej był to DRT (Double Rope Technique), a według obecnie stosowanej nomenklatury MRS (Moving Rope System). Jest to system, w którym występuje jedna lina przełożona przez punkt asekuracyjny, a jej oba końce są podpięte do wspinacza. System pojedynczej liny – dawniej był to SRT (Single Rope Technique), a według obecnie stosowanej nomenklatury SRS (Stationary Rope System). Jest to technika pracy, w której jedna lina jest na stałe zakotwiona na punkcie, a wspinacz przy użyciu przyrządów lub węzłów porusza się po jednej żyle. System dwulinowy, określany obecnie jako DRT (Double Rope Technique). Jest to technika pracy, w której wykorzystujemy dwie żyły liny zakotwione w punkcie niezależnie. Po jednej żyle porusza się wspinacz przy użyciu przyrządów (jest to lina robocza), natomiast na drugiej linie jest założony przyrząd asekuracyjny, który podąża za wspinaczem. Zadaniem przyrządu z drugiej liny jest powstrzymanie upadku wspinacza w momencie przerwania liny roboczej.
Praca w dostępie linowym w zawisie
Wytyczne dotyczące pracy na wysokości mówią, że podczas wykonywania pracy na wysokości w zawisie pracownik musi stosować odpowiednie środki chroniące przed upadkiem z wysokości, w skład których wchodzi lina robocza i lina asekuracyjna, zamontowane na dwóch punktach zgodnych z normą EN 795. Oczywiście zarówno liny, jak i przyrządy również muszą w tym przypadku spełniać odpowiednie normy, tj.: lina robocza – EN 1891 typ A, lina asekuracyjna – EN 1891 typ A, przyrząd stosowany na linie roboczej – EN 12841 typ C, przyrząd stosowany na linie asekuracyjnej – EN 12841 typ A, przenośny punkt zaczepienia – EN 795 typ B. Praca na wysokości na drzewach należy do szczególnie niebezpiecznych zajęć. Tree worker w swojej pracy napotyka wiele zagrożeń i aby je wyeliminować, musi stosować odpowiednie metody pracy, dostosowane do branży drzewnej. Niestety techniki dostępu linowego nie są jednoznacznie określone w naszym prawie. Wytyczne bezpieczeństwa pracy na wysokości w zawisie zalecają nam pracę w systemie dwulinowym. Natomiast dobre praktyki pracy na drzewach, powszechne niemal na całym świecie, opierają się tylko na jednej linie, która zarazem pełni funkcję roboczą i asekuracyjną (SRS). Aby móc bez obaw pracować określonymi systemami (SRS oraz MRS), wykorzystywanymi do pracy na drzewach, musimy przygotować ocenę ryzyka, która jednoznacznie wskaże nam stosowanie arborystycznych technik dostępu linowego na tym stanowisku. Bez takiej oceny ryzyka zawsze będziemy traktowani jak np. pracownik myjący szyby w wieżowcu czy murarz poruszający się po rusztowaniu. Następstwem tego mogą być mandaty ze strony Państwowej Inspekcji Pracy.
Ocena ryzyka
Do przygotowania odpowiedniej oceny ryzyka potrzebujemy wiedzy oraz argumentów stojących za bezpieczeństwem pracy na jednej linie w gęstej koronie drzewa. Pracownik w koronie drzewa w trakcie pracy porusza się przede wszystkim horyzontalnie, a nie wertykalnie, gdzie jego położenie zawsze pozostaje w pionowej osi poniżej punktu zamocowania liny. Druga lina asekuracyjna przy poruszaniu horyzontalnym w żaden sposób go nie zabezpiecza, a jedynie przeszkadza przy przechodzeniu między gałęziami czy konarami. Co więcej, poprzez zahaczenie może doprowadzić do tzw. wahadła wspinacza. Nie występuje tu ryzyko bezpośredniego upadku ze względu na to, że pracownik cały czas stąpa po konarach drzewa, będącymi stabilnymi punktami podparcia. W koronie drzewa nie ma też elementów, które mogłyby bezpośrednio przeciąć linę arborystyczną lub uszkodzić punkt zaczepienia. Podczas pracy narzędziami tnącymi system jest zdublowany lonżą, a pracę wykonujemy zawsze z dala od systemu asekuracyjnego. W sytuacji konieczności wykonania pracy w pobliżu naszego stanowiska musimy je powielić w bezpiecznym oddaleniu od miejsca, w którym się znajdujemy. Stosując kilka zasad, możemy bezpiecznie pracować w systemie SRS oraz MRS: punkt asekuracyjny musi zawsze być nad nami, a lina zawsze ma być obciążona; nie wolno wychodzić ponad stanowisko, jeżeli nie mamy wcześniej przygotowanego stanowiska drugiego ponad tym pierwszym; podczas pracy narzędziami tnącymi musimy przyjąć wygodną pozycję oraz zdublować system asekuracyjny; w trakcie pracy pilarką należy stosować przynajmniej jeden punkt asekuracyjny z liną ze stalowym rdzeniem; podczas pracy w koronie musimy zawsze mieć system do ewakuacji. Nie wolno pracować na samych lonżach bez systemu sięgającego do samej ziemi; wszelkie prace narzędziami tnącymi wykonujemy z dala od naszych punktów asekuracyjnych; nie przekraczamy kąta liny pomiędzy pniem drzewa a naszą liną o wartości 60 stopni, gdyż grozi to dużym i niebezpiecznym wahadłem. Pamiętajmy, że przed wykonaniem jakiegokolwiek zadania musimy nadać sobie wygodną pozycję pracy. Tę, zdawałoby się oczywistą, zasadę trzeba powtarzać do znudzenia, ponieważ młodzi adepci arborystycznego fachu często o tym zapominają, a w konsekwencji wykonują wiele zadań z bardzo niewygodnej pozycji.
Mateusz Sahs
